Vì trong giới hạn của chuyên mục tư vấn kiến thức về thiết bị âm thanh, nên mình chỉ chú trọng giới thiệu đến các loại dây tín hiệu và dây loa để truyền âm thanh là chủ yếu. Còn trong thực tế thì còn bao gồm cả các loại dây truyền tín hiệu hình ảnh (HDMI) nhưng không nằm trong chuyên mục này nên mình sẽ không đề cập tại đây. Trong thực tế các loại dây dẫn được phân loại như sau:

Dây tín hiệu (Interconnect)

Trong hệ thống âm thanh, dây tín hiệu mang nhiệm vụ truyền tải các tín hiệu mức thấp (thường từ vài milivolt đến vài volt) giữa các thiết bị có nhiệm vụ là nguồn phát âm thanh (thường là đầu đĩa, đầu CD, tuner, đầu băng...) với equalizer, preampli và giữa preampli truyền tới ampli công suất. Tùy vào cấu tạo lõi dây mà người ta sẽ phân thành các loại dây tín hiệu sau:

• Dây tín hiệu không cân bằng (Unbalanced Interconnect): loại dây tín hiệu này thường được gọi với tên thông dụng là single-end, với đầu cắm kiểu RCA (bông sen) mà chúng ta thường thấy phổ biến nhất khi sử dụng đầu đĩa. Dây tín hiệu không cân bằng có cấu tạo với 2 lõi dây bên trong.
• Dây tín hiệu cân bằng (Balanced Interconnect): Loại dây tín hiệu này phổ biến hơn nhiều so với dây tín hiệu loại không cân bằng, nó cũng mang lại khả năng truyền tín hiệu chắc chắn và hiệu quả hơn nhờ sử dụng jack Canon (đầu nối kiểu XLR). Loại dây tín hiệu này sử dụng trong các thiết bị có đầu vào và đầu ra cân bằng. 
• Dây tín hiệu số (Digital Interconnect): là một dây tín hiệu đơn truyền tín hiệu digital, thông thường từ CD transport hoặc các nguồn digital khác tới bộ xử lý digital. Dây digital có loại làm bằng kim loại (coaxial) và loại làm bằng plastic hoặc thủy tinh hữu cơ (optical).

Dây loa (Speaker Cable)

Dây là với nhiệm vụ truyền tải tín hiệu từ ampli đến loa nên mức tín hiệu khá cao (vài đến vài trăm volt), cũng được chia thành các loại như sau:

• Dây loa đơn (single-end): mỗi đầu chỉ gồm 2 cọc đấu, cũng là kiểu dây loa phổ biến nhất hiện nay, được nhiều người sử dụng. 
• Dây loa bi-wire, tri-wire: mỗi đầu có 2 hoặc 3 cọc đấu, sử dụng riêng cho các loại loa có thể đấu 2 hoặc 3 đường tiếng độc lập với nhau.
• Dây loa có nhiều kiểu đầu cắm như: đầu kim thẳng, đầu kim cong, bắp chuối, càng cua... trong đó đầu bắp chuối và càng cua là phổ biến nhất trong các dây loa cao cấp. Nếu không có yêu cầu tháo ra tháo vào nhiều, bạn có thể dùng dây loa trần để trực tiếp vào cọc ampli và cọc loa cũng rất tốt.

Cấu tạo của dây tín hiệu và dây loa

Cấu tạo của dây tín hiệu và dây loa thường sẽ bao gồm 3 thành phần riêng biệt: sợi dẫn, điện môi (chất cách điện) và đầu cắm, với 3 nhiệm vụ khác nhau. Sợi dẫn sẽ đảm nhiệm việc truyền tín hiệu, điện môi là lớp chất cách điện bọc quanh các sợi dẫn và vỏ ngoài, còn đầu cắm sẽ là đầu nối giữa dây và các thiết bị âm thanh. Những thành phần này sẽ cấu tạo nên cấu trúc vật lý của của dây. Mỗi thành phần trong cấu trúc vật lý đều ảnh hưởng tới đặc tính âm thanh của dây dẫn.

Để đảm bảo tính hiệu quả trong quá trình truyền tín hiệu, sợi dẫn thường làm từ đồng hoặc bạc. Độ tinh khiết của đồng là yếu tố quan trọng để đánh giá các loại dây dẫn cao cấp. Hợp kim đồng thường sẽ bao gồm đồng nguyên chất có lẫn một lượng nhỏ tạp chất. Ví dụ như một số loại dây dẫn có bản thông số kỹ thuật là 99.97% đồng nguyên chất, có nghĩa là trong đó có lẫn 0.03% hợp chất khác (đa phần sẽ là sắt, nhôm...). Người ta thường có quan niệm rằng lượng đồng trong dây dẫn càng nguyên chất thì âm thanh sẽ càng hay, chất lượng. Một loại hợp kim đồng thông dụng cũng hay được dùng trong chế tạo dây dẫn đó là hợp kim đồng OFC (đồng không ngâm Oxy). Tuy được lí giải là "không ngâm Oxy" nhưng không có nghĩa là loại bỏ hoàn toàn oxy trong hợp kim đồng này, nhưng khi chế tạo dây đồng OFC thì nhà sản xuất sẽ rút bớt Oxy ra khỏi đồng, như vậy sẽ góp phần giảm đi nguy cơ bị Oxy hóa, đảm bảo cho lõi dây giữ được khả năng truyền tín hiệu ổn định, độ bền cao hơn. 

Ngoài sử dụng đồng để làm sợi dẫn trong các loại dây tín hiệu, thì người ta còn dùng bạc, nhưng rất ít. Các loại dây sử dụng bạc làm sợi dẫn sẽ tương đối đắt hơn đồng. Lí giải cho việc này đó là bạc có tính dẫn điện cao hơn đồng (chỉ chút ít) và bạc sẽ ít bị Oxy hóa hơn đồng. Điện môi là chất cách điện bao bọc quanh sợi dẫn. Chất điện môi có hấp thụ năng lượng, người ta gọi dây dẫn là hiện tượng hấp thụ năng lượng của điện môi.

Trong dây dẫn, hiện tượng hấp thụ năng lượng của chất điện môi có thể làm ảnh hưởng đến tín hiệu. Vì thế, chất điện môi có tác động lớn đến âm thanh của dân dẫn và mỗi chất điện môi lại có ảnh hưởng khác nhau. Dây dẫn bình dân thường dùng loại nhựa rẻ tiền làm chất điện môi. Còn dây tốt hơn thì thường dùng polyethylen. Tốt nhất là dây dùng polypropylene hoặc thậm chí là teflon. Vài công ty đã chế tạo ra một chất liệu gần như không khí để làm chất cách điện (tất nhiên chất cách điện tốt nhất là chân không). Có những hãng khác thì bơm không khí vào chất điện môi để tạo ra một hợp chất chứa nhiều không khí.

Đầu cắm có vai trò quan trọng tạo thành một dây dẫn tốt. Sử dụng các loại đầu cắm tốt sẽ làm tăng khả năng truyền tín hiệu và âm thanh sẽ tương đối tốt hơn (giống như việc người ta sẽ sử dụng jack Canon nhiều hơn jack 6 ly trong các dàn âm thanh chuyên nghiệp mà mình đã đề cập ở bài viết trước). Người dùng luôn muốn rằng đầu cắm của dây dẫn tiếp xúc chặt hơn với ổ cắm của các thiết bị âm thanh. Chính vì thế mà đôi khi người ta thường thêm một số chân cắm trong các loại đầu RCA để tăng khả năng tiếp xúc của đầu cắm với ổ cắm. Phần lớn các đầu cắm RCA cao cấp thường làm bằng đồng thông thường có pha một chút đồng thau để tăng độ cứng cho chất liệu. Hợp kim này thường được mạ bằng ni-ken, sau đó mạ vàng để tránh ôxy hóa. Ở một số đầu cắm khác, vàng được mạ trực tiếp lên đồng thau. Các chất liệu để làm đầu cắm còn có vàng và rô-đi.

Những nhân viên kỹ thuật âm thanh thường sẽ hàn trực tiếp các loại đầu cắm với lõi dây. Nếu chú ý một chút sẽ dễ dàng thấy những người này sử dụng các chất hàn, chủ yếu là bạc. Khi công nghệ trở nên hiện đại hơn, người ta sẽ không cần phải sử dụng đến chất hàn mà sẽ hàn trực tiếp sợi dẫn vào đầu cắm, bằng cách dùng một dòng điện lớn để nung chảy điểm tiếp xúc, khiến cho sợi dẫn và đầu cắm liên kết lại với nhau, nâng cao hiệu quả truyền tín hiệu.

Kinh nghiệm chọn mua dây tín hiệu, dây loa

Với việc nhu cầu âm nhạc và các thiết bị âm thanh ngày càng phát triển, có rất nhiều loại dây dẫn do nhiều hãng khác nhau sản xuất. Để tìm mua được các loại dây tín hiệu và dây loa có chất lượng cao, phù hợp với túi tiền quả thật là khá khó khăn với những ai sử dụng âm thanh tại Việt Nam, vì vậy bạn cần có những mẹo nhỏ khi chọn mua dây dẫn cho riêng mình, để đảm bảo hiệu quả sử dụng cũng như hợp với khả năng.

Trước tiên thì hãy xác định xem bạn cần dây dẫn vào nhu cầu gì, sử dụng cho việc nào, từ đó sẽ chọn loại có kết cấu kỹ thuật phù hợp. Nếu là dây tín hiệu thì cần xác định xem khoảng cách giữa các thiết bị cần sử dụng dây như đầu CD, preampli, ampli... là bao nhiêu để chọn mua thích hợp, tránh trường hợp mua quá dài hoặc quá ngắn sẽ lãng phí hoặc không sử dụng được. Dây tín hiệu cho đường digital (từ CD transport xuống DAC) là một loại dây đặc biệt được chế tạo riêng, nên chọn mua đúng loại đó thì hiệu quả sẽ tốt hơn. Nếu hệ thống của bạn có đầu ra/đầu vào balance, nhưng bạn sắp xếp thiết bị gần nhau thì có thể dùng dây dẫn đồng hoặc bạc. Đây là một nhận xét cơ bản là đúng, tuy nhiên không phải trường hợp nào cũng phù hợp, bạn cần thử nghiệm trước khi quyết định mua.

Dây loa Soundking GB104 có chất lượng tốt và giá thành rẻ

Các loại dây tín hiệu và dây loa khác nhau sẽ có một "chất âm" riêng, chính vì thế nếu có điều kiện bạn hãy thử sử dụng phối hợp nhiều loại dây dẫn khác nhau cho một bộ dàn để kiểm tra chất lượng của từng loại cũng như thu được hiệu quả âm thanh cao nhất. Chắc chắn việc này sẽ mang đến những trải nghiệm tốt để bạn có thêm kinh nghiệm phục vụ cho công việc làm âm thanh sau này của mình. 

Để được tư vấn nhiều hơn về thiết bị âm thanh, hãy liên lạc hotline: 0937.403.689, chúng tôi sẽ hỗ trợ miễn phí cho quý khách hàng.